اکسیژنتراپی یکی از موثرترین روشهای درمانی برای آن دسته از افرادی است که مبتلا به بیماریهای مزمن ریوی و قلبی ـ عروقی هستند که با کاهش سطح اکسیژن خون مواجه هستند. به همین خاطر دستگاه اکسیژن ساز یک جایگزین ایمن و پایدار برای سیلندرهای اکسیژن هستند که امکان دسترسی پیوسته به اکسیژن پزشکی را فراهم میکنند و نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی، کاهش عوارض بیماری و افزایش طول عمر بیماران دارند.
مدت زمان استفاده از دستگاه اکسیژن ساز باید چقدر باشد؟
در این مورد باید بگوییم که زمان اکسیژن درمانی با توجه به وضعیت بیمار تعیین میشود و شما می توانید به صورت شبانه روزی اکسیژن تراپی را انجام دهند ولی برای جلوگیری از داغ شدن کمپرسور و خرابی دستگاه، توصیه میکنیم در هر ۴ ساعت استفاده به مدت ۳۰ دقیقه دستگاه را خاموش کنید و به آن استراحت دهید. استفاده طولانی مدت از اکسیژن باعث سردرد میشود.
به طور کلی میتوان گفت که به طور معمول افراد با وضعیت نرمال از ۱۵ الی ۳ ساعت اکسیژن دریافت میکنند.
چه زمانی بیمار به اکسیژن تراپی نیاز دارد؟
- اشباع اکسیژن خون (SpO₂) کمتر از ۸۸٪ در حالت استراحت
- فشار اکسیژن شریانی (PaO₂) کمتر از ۵۵ میلیمتر جیوه در گازهای خون شریانی
- بیماران مبتلا به بیماریهای مزمن ریوی پیشرفته ( (COPD، فیبروز ریوی یا برونشکتازی شدید
- بیماران قلبی با نارسایی مزمن قلبی که با هیپوکسیمی همراه باشند.
- بیماران در ارتفاعات بالا که دچار کاهش شدید سطح اکسیژن خون میشوند.
- اشباع اکسیژن بین ۸۸–۸۹٪ همراه با عوارض قلبی (نارسایی بطن راست یا پولیسیتمی)
- افت اشباع اکسیژن هنگام فعالیت بدنی که منجر به تنگی نفس شدید، خستگی یا محدودیت حرکتی میشود.
- افت اکسیژن خون در هنگام خواب
چند ساعت در روز باید از دستگاه اکسیژن ساز استفاده کرد؟
این مورد با توجه به وضعیت پزشکی هر بیمار و نسخه پزشک متفاوت خواهد بود ولی براساس راهنماهای علمی (مثل GOLD برای بیماری انسدادی مزمن ریه) اصول در نظر گرفته شده به شرح زیر است:
- اکسیژنتراپی طولانیمدت: نیاز است تا حداقل ۱۵ ساعت در روز استفاده شود. توجه داشته باشید که استفاده ۱۵ تا ۱۸ ساعت در شبانهروز منجر به بهبود کیفیت زندگی و افزایش طول عمر بیماران خواهد شد.
- در زمان استراحت: در صورتی که بیمار حتی در حالت نشسته یا خوابیده دچار افت اکسیژن باشد (SpO₂ < 88%)، باید دستگاه تقریباً به طور مداوم استفاده شود.
- در زمان فعالیت بدنی: آن دسته از بیمارانی که در حین راه رفتن یا فعالیت روزمره دچار افت اشباع اکسیژن میشوند، بهتر است هنگام فعالیت نیز از دستگاه استفاده کنند.
- در زمان خواب: بسیاری از بیماران در خواب دچار کاهش سطح اکسیژن میشوند؛ بنابراین استفاده در طول شب اهمیت زیادی دارد.
- موارد خاص: برخی بیماران تنها هنگام فعالیت یا خواب نیاز به اکسیژنتراپی دارند، اما بیماران مبتلا به هیپوکسمی شدید باید تقریباً ۲۴ ساعته از دستگاه استفاده کنند.
چه عواملی مدت زمان استفاده از اکسیژن ساز را تعیین میکنند؟
- شدت بیماری ریوی یا قلبی: آن دسته از افرادی که جزو بیماران با هیپوکسمی شدید یا بیماری مزمن پیشرفته هستند معمولاً نیاز به استفاده طولانیتر از اکسیژن خواهند داشت.
- سطح اشباع اکسیژن خون (SpO₂): هر چقدر افت اشباع اکسیژن شدیدتر باشد، مدت زمان استفاده روزانه باید بیشتر باشد.
- نسخه و توصیه پزشک: پروتکل درمانی فردی با توجه به تست گازهای خون و علائم بالینی تعیین میشود.
- نوع فعالیتهای روزمره: آن دسته از بیمارانی که هنگام فعالیت یا ورزش دچار افت اکسیژن میشوند، نیاز است تا هنگام فعالیت نیز از دستگاه استفاده کنند.
- استفاده در خواب: بسیاری از بیماران در خواب دچار کاهش اکسیژن میشوند؛ به همین خاطر زمان مصرف شبانه مهم است.
- وضعیت عمومی و سن بیمار: بیماران مسن یا دارای ضعف عمومی ممکن است نیازمند مصرف طولانیتر باشند.
- شرایط محیطی: ارتفاع از سطح دریا یا هوای آلوده میتواند نیاز به اکسیژن را افزایش دهد.
- پاسخ به درمان: برخی بیماران با استفاده کوتاهتر بهبود پیدا میکنند در حالی که برخی نیازمند استفاده مداوم هستند.
محدودیتها و عوارض زمان بندی ناصحیح اکسیژن تراپی
- نارسایی درمانی: در صورت استفاده کمتر از میزان تجویز شده میتواند منجر به افت اکسیژن خون، خستگی، تنگی نفس و افزایش بستری در بیمارستان شود.
- وابستگی روانی به دستگاه: مصرف نامنظم یا بیش از حد میتواند منجر به اضطراب و وابستگی ذهنی به دستگاه شود.
- خشکی و تحریک مجاری تنفسی: جریان طولانی و مستقیم اکسیژن میتواند منجر خشکی بینی و گلو شود.
- کاهش کیفیت زندگی: استفاده نادرست از دستگاه اثرات درمانی کاهش میدهد و فعالیتهای روزمره بیمار محدود میشود.
- خطرات ایمنی: استفاده بیش از حد در محیطهای دارای شعله یا سیگار کشیدن میتواند منجر به آتشسوزی شود.
حالت ها و قابلیت های مختلف دستگاه اکسیژن ساز
جریان مداوم
- در این مدل اکسیژن به صورت پیوسته و با دبی ثابت به بیمار تحویل داده میشود.
- انتخابی مناسب برای بیمارانی میباشد که نیاز به اکسیژن پایدار دارند. (در استراحت یا خواب)
- مزایا: تنظیم ساده، تحویل ثابت اکسیژن
- محدودیتها: مصرف بالای انرژی، نیاز به دستگاه بزرگتر و کمتر قابل حمل
جریان پالسی یا ضربانی
- در این مدل اکسیژن تنها در هنگام دم بیمار تحویل داده میشود.
- مصرف اکسیژن کمتر و عمر باتری طولانیتر در دستگاههای پرتابل.
- مزایا: گزینه مناسب برای فعالیت و حمل آسان، کاهش مصرف اکسیژن
- محدودیتها: در برخی از موارد ممکن است برای بیماران با نیاز شدید اکسیژن در حالت استراحت کافی نباشد.
دستگاههای خانگی
- انتخابی مناسب برای استفاده طولانی مدت در منازل
- در بیشتر موارد جریان مداوم و ظرفیت بالا دارند.
- امکان اتصال به برق و باتری اضطراری
دستگاههای پرتابل
- سبک و قابل حمل، مناسب برای فعالیت روزمره و سفر
- بیشتر از جریان پالسی استفاده میکنند.
- محدودیت: دبی اکسیژن کمتر در مقایسه با دستگاه خانگی، گزینه مناسب برای بیماران با نیاز متوسط اکسیژن
- ویژگیهای تکمیلی و ایمنی
- امکان تنظیم دبی و فشار اکسیژن
- هشدار کاهش جریان یا خطاهای دستگاه
- امکان اتصال به اکسیژن مکمل یا سیلندر در شرایط اضطراری
- برخی مدلها دارای مانیتور اشباع اکسیژن و قابلیت ذخیره داده
اصول نگهداری و استفاده صحیح از دستگاه اکسیژن ساز
توجه به نکاتی که در این بخش به آنها اشاره میکنیم به شما کمک میکند تا بتوانید به روشی درست از دستگاه استفاده کنید و با توجه به نکات مهمی در مورد اصول نگهداری از دستگاه در نظر گرفته شده است از آسیب دیدن دستگاه جلوگیری کنید. همچنین در زمان اجاره دستگاه اکسیژن ساز نیز بهتر است این اصول را به خوبی رعایت کنید تا مجبور به تعمیر دستگاه اکسیژن ساز نشوید.
شرایط استفاده صحیح از دستگاه اکسیژن ساز
- نیاز بیماران به استفاده از دستگاه اکسیژن ساز جهت تأمین اکسیژن به خاطر بیماریهای تنفسی باید توسط پزشک معالج تعیین شود.
- نیاز است تا دستگاه در یک محیط خشک و تمیز قرار داده شود و به دور از باران و رطوبت نگه داشته شود.
- نیاز است دستگاه اکسیژن ساز به دور از منابع حرارتی مثل اجاق گاز و رادیاتور نگه داشته شود.
- جهت استفاده از دستگاه اکسیژن ساز، باید از لولههای خود دستگاه استفاده کنید و از لولههای اضافی استفاده نکنید.
- پیش از استفاده از دستگاه اکسیژن ساز، باید مطمئن شوید که فیلترهای آن تمیز هستند و از دوره تعویض آنها پیروی کنید.
- در مواردی که در حین استفاده از دستگاه اکسیژن ساز، با علائمی مانند سردرد، تنگی نفس، افت فشار خون و یا سایر علائمی مشابه آن روبرو شدید با پزشک خود مشورت کنید.
- توصیه میکنیم دستگاه اکسیژن ساز را در زمان بندیهای مختلف به صورت مرتب تمیز کنید و به دور از ذرات گرد و خاک و دود قرار دهید.
شرایط نگهداری از دستگاه اکسیژن ساز
- بهتر است دستگاه اکسیژن ساز را در یک محیط خشک و تمیز قرار دهید و از برخورد دستگاه با آب و رطوبت جلوگیری شود.
- جهت جلوگیری از آسیب دیدن دستگاه، نیاز است تا از ضربه و شوک به آن خودداری کنید.
- جهت جلوگیری از خراشیدن صفحه نمایش دستگاه، از قلم نوک تیز و سایر وسایل سخت استفاده نکنید.
- نیاز است تا دستگاه اکسیژن ساز به دور از منابع حرارتی مانند اجاق گاز و رادیاتور قرار داده شود.
- جهت پاک کردن دستگاه از مواد شیمیایی قوی استفاده نکنید. توصیه میکنیم از یک پارچه نرم و خشک برای پاک کردن دستگاه استفاده کنید.
- فیلترهای دستگاه اکسیژن ساز باید به دور از منابع آلودگی نگهداری شوند و جهت تعویض آنها به دورههای مشخص توسط سازنده و پزشک رعایت شود.
- جهت حملونقل دستگاه اکسیژن ساز توصیه میکنیم از جعبه مخصوص حمل آن استفاده کنید.
- برای ذخیره سازی دستگاه اکسیژن ساز پیشنهاد میشود از یک محیط خشک و خنک استفاده کنید.